بازی بخش جداناپذیر از زندگی کودکان است.کودکان بیش از هر کار دیگری وقت خود را صرف بازی می کنند. البته بازی ها مختص کودکان نیست. بلکه در تمام طول زندگی انسان مشاهده می شود، اما نوع و مدت زمانی که به آن اختصاص داده می شود متفاوت است.
بازی ها در تقویت جسم و روان کودک تاثیر فراوانی دارند، یک کودک در بازی، چگونگی ایجاد ارتباط را یاد میگیرد، هم چنین بازی باعث خودشناسی و دیگرشناسی در کودکان می شود.بازی ها عواطف و احساسات کودکان را بیدار میکنند و او را به سوی زندگی اجتماعی و پذیرش مسئولیت ها راهنمایی میکند.
به گفته میلی چامپ، بازی به کودک کمک میکند به یک (انسان) تبدیل شود و برای رسیدن به انسانیت و کسب ویژگی های شخصیتی مطلوب گام بردارد. در واقع، بازیها به کودک کمک فروانی در رشد و تکاملش میکنند که از راه های دیگر نمی توان به این کمک ها دسترسی داشت.
بازی برای کودکان در حال رشد، ارزش های متعدی دار. اغلب اوقات، والدین بازی کودک را اتلاف وقت تلقی میکنند و از کودک می خواهند که به فعالیت های دیگر بپردازد. بدیهی است که اینگونه والدین کودکان خود را از موقعی های یادکیری بسیاری که برای رشد همه جانبه شخصیت و سایر جنبه های موجود در کودک آنها ضروری است محروم میکند.
اهیمت انتخاب درست اسباب بازی
متخصصان علوم رفتاری معتقدند اسباب بازی باید باعث فکر کردن و رشد تخیل کودک شود و او را با مفاهیم مختلف مثل رنگ ها و شکل ها و ....آشنا سازد و همچنین متناسب با سن او باشد.اگر اسباب بازی برای کودک سخت باشد او را خسته میکند و اعتماد به نفس او را کم میکند. از سوی دیگر اگر خیلی ساده هم باشد کودک را به فکر کردن وادار نمیکند. اسباب بازی مناسب، اسباب بازی هست که خود کودک با آن بازی کند نه اینکه اسباب بازی، بازی کند و کودک تماشا کند. به عنوان مثال یکی از این اسباب بازی ها از نوع لوگو می باشد این اسباب بازی ها به دلیل این که کودک با خلاقیت خود می تواند از آن اشکال مختلف ایجاد کند در رشد خلاقیت او بسیار تاثیر گذار است. مثال دیگر بازی شنی می باشد که البته بازی شنی را برای کودکان بالای 5 سال توصیه می شود به دلیل خطرات ناشی از خورده شدن توسط کودک
نکته دیگری که در انتخاب اسباب بازی برای کودک باید در نظر بگیریم ایمنی و کیفیت اسباب بازی می باشد. اگر اسباب بازی های کودکان به دقت انتخاب شوند، علاوه بر اینکه باعث ارتقای کیفیت بازی و ایجاد محیطی شاد برای آنها می شود،رشد کودک را نیز در بر دارد.اسباب بازی های آموزشی، نقش بسزایی در رشد کودکان پیش دبستانی ایفا می نمایند. این اسباب بازی ها موجب بالا رفتن هوش، مهارت های اجتماعی و همچنین رفتارهای احساسی کودکان می گردند.این گونه اسباب بازی ها طراحی شدند تا دید وسیع تری در گروه های سنی مختلف ایجاد نمایند.
نظریه ژان پیاژ
ژان پیاژ، روانشناس سوئیسی نخستین کسی بود که بقای شی در نوزادان را مورد مطالعه قرار داد. وی معتقد بود که بقای شی یکی از مهم ترین ادراکاتی است که نوزادان به آن دست می یابند،چرا که بدون این مفهوم،اشیاء از نظر نوزادان وجود مستقل و دائمی نخواهد داشت.در نظریه رشد مرحله ای پیاژه،مرحله حسی حرکتی یعنی از بدو تولد تا دو سالگی نوزاد،زمان شکل گیری این درک دانسته شده است. پیاژه براین باور بود که تعبیر و درک نوزاد از جهان، به مهارت های حرکتی آنان بستگی دارد،چرا که نوزاد به این مهارت ها نیاز داردتا بتواند ارتباط بین بازنمودهای بصری، لامسه ای و حرکتی اشیاء برقرار کند.براساس این دیدگاه نوزاد به وسیله دست زدن و لمس کردن اشیاء است که به بقای شی پی می برد.
مدت زمانی که مبایست یک اسباب بازی در اختیار کودک شیرخوار قرار بگیرد
اسباب بازی باید به گونه ای باشد که کودک را تماما درگیر کرده وبه او فرصت یادگیری بدهد. یک اسباب بازی مدت زمان زیادی نباید در اختیار کودک شیرخوار قرار گیرد. هرگاه حوصله او از یک اسباب بازی سر رفت اسباب بازی دیگری به او بدهید.
به طور کلی قانون اسباب بازی این است که نباید یک بیش از 10 نوع اسباببازی در اختیار کودک باشد و هر از گاهی این 10 تا را با 10 تا دیگر عوض کنید تا اسباب بازی همیشه برای او تازگی داشته باشند.
اسباب بازی مناسب کودک در چهارماهگی
کودک از چهار ماهگی این توانایی را پیدا میکند که با اسباب بازی های ساده بازی کند.البته باید توجه داشت که در این مرحله باید اسباب بازی ها از نظر رنگ و صدا مورد توجه قرار بگیرند. در این سن کودک توانایی بازی با خود را یاد میگیرد.
اسباب بازی مناسب کودک در 6 تا 12 ماهگی
اسباب بازی مناسب این سن کتاب هایی از جنس مقوای ضخیم، توپ، جغجغه، اسباب بازی های متحرک، حیوانات عروسکی و .....
اسباب بای مناسب کودک در 12 تا 18ماهگی
کتاب، جعبه موزیکال، پازل ها ، وسایل نقلیه ، اسباب بازی های روی هم چیدنی و ...
اسباب بازی های مناسب کودک در 18 تا 24 ماهگی
عروسک ها ، اسباب بازی های قابل دسته بندی، ضبط صدا،اسباب بازی های چرخدار و کشیدنی، اسباب بازی های موزیکال، تلفن اسباب بازی
اسباب بازی های مناسب کودک در سن 2 تا 5 سالگی
پوشیدن شخصیت های معروف ،اسباب بازی های ساختنی، رنگ های لعابی، آب رنگ، قیچی پلاستیکی و کاغذ، پازل هایی با قطعات درشت،ابزارها و لوازم خانه داری، کارهای دستی
تاثیر هوش در بازی
کودکان تیزهوش سعی می کنند:
1-با ابزارها و اسباب بازی هایی که به ابتکار و نوآوری منجر می شودکار کنند.
2-نیروهای ذهنی خود را به کار گیرند.
3.مدت کمتری به یک بازی مشغول می شوند زیرا پیچ و خم و سختی بازی را به نسبت کودکان دیگر سریعتر متوجه می شوند.
4. در سنین بالاتر به بازیهایی که متضمن فعالیت های ذهنی و جسمی است می پردازند.
5. به دلیل توانایی بیشتر به انجام بازی های انفرادی تمایل نشان می دهند
6. نیروی بدنی زیادی مصرف نمیکنند
نکته قابل توجه این است که کودکان عقب مانده نیز مانند کودکان تیزهوش بشتر به بازی های انفرادی میپردازند زیرا کودکان تیزهوش به علت توانایی زیاد و کودکان کم هوش به علت توانایی کم معمولا به خوبی در گروه پذیرفته نمی شوند.
کلام آخر با والدین
برخی از والدین براساس نیازهای کودکی خود برای فرزندان خود خرید میکنند که اشتباهی محض می باشد در خرید اسباب بازی برای کودکان چند نکته مهم را باید مورد توجه قرار داد
- توجه به علاقه کودک تا بتوان سرگرمی کودک را ایجاد کرد
- توجه به توسعه مهارت های کودک
پس بنابراین والدین باید اسباب بازی هایی را تهیه کنند که کودک بتواند بر آن تسلط پیدا کند و کودک بتواند با بازی با آن ها با نقش های اجتماعی خودش در اینده آشنا و تا حدی او را برای زندگی اجتماعی و مسئولیت پذیری در جامعه اماده کند
و کودک بتواند از خلاقیت خود در ساخت آنها کمک بگیرد و در نتیجه باعث رشد فکری و هوشی خود بشود.
توجه داشته باشید که آمریکا و ژاپن بزرگ ترین تولیدکننده اسباب بازی الکترونی در جهان هستند ولی گم ترین میزان مصرف اسباب بازی های الکترونی را در بین خودشان دارند چرا که معتقدند اگر کودک از الان با این نوع اسباب بازی ها کار کنند تفکر خلاق آنها شکا نمی گیرد. درعوض ساده ترین وسایل بازی را در اختیار کودکان قرار می دهند تا خلاقیت آنها را تحریک کنند.
وسایل بازی خلاق که می تواند برای کودک تهیه کرد عبارت است از:
انواع و اقسام لگوها- انواع و اقسام ساختمان سازی های چوبی- انواع و اقسام دومینو/ انواع عروسک های معمولی/انواع عروسک های نمایشی/ انواع کارهای مربوط به رنگ آمیزی، طراحی، نقاشی/بازی پخت و پز/ بازی با آب و وسایل مربوطه/ماسه بازی/خمیربازی/وسایل نجاری و شکل دادن به چوب /انواع پازل
بازی با پازل قدر تمرکز،تفکرخلاق و منطقی را در کودکان افزایش داده و کودکان را وادار به تفکر میکنند.کودک با تمرکز بر روی پازل به راحتی قطعه ها را جابجا کرده و آنرا حل میکند. پازل ها و بازی های حل مسئله بهترین نوع اسباب بازی های آموزشی برای کودکان سنین پیش دبستانی هستند. زیرا آنها چند بعدی و قابل لمس هستند. مدل های مختلف برای سنین مختلف وجود دارد و کودک می تواند به تنهایی و یا با دوستان خود به بازی بپردازند.
